Gömülü Sistemler – 11 – Mikrodenetleyici I/O Modları

Mikrodenetleyicinin genel amaçlı giriş çıkış (general purpose input/output (GPIO)) pinleri, giriş çıkış bakımından farklı modlarda konfigure edilebilir. Giriş modları arasında pull-up, pull-down dirençleri, hysteresis, ya da benzeri kombinasyonlar söz konusu olabilir. Benzer şekilde çıkış modları push-pull, high-drive ya da open-drain olabilir.

gpio-output-types

Resim 1

ÖNEMLİ BİLGİ
Gömülü sistemler üzerinde çalışacak bir kişinin I/O modlarını mutlaka bilmesi gerekmektedir. 

Giriş Modları

GPIO giriş modları genellikle, yüksek empedans(high impedance, high-z), pull-up, pull-down ve tekrarlayıcı(repeater) olarak tasarlanır. Yine bazı mikrodenetleyiciler I/O arayüzlerinde histerizis (hysteresis) özelliği de barındırır ve bu sayede suni (bouncing gibi) durum değişiklikleri önlenir.

 

Pull Up/Down

Eğer bir giriş, dahili (mikrodenetleyicinin içindeki) pull-up modunda ise o pin içeride bir direnç ile lojik bir seviyesine çekilmiştir. Bu da şu demektir ki, o pin dışarıdan lojik sıfıra sürülene kadar, lojik 1 durumunda kalmaya devam edecektir. Tam tersi durum da pull-down için geçerlidir. Eğer bir giriş, dahili  pull-down modunda ise o pin içeride bir direnç ile lojik sıfır seviyesine çekilmiştir. Bu da şu demektir ki, o pin dışarıdan lojik bire sürülene kadar, lojik sıfır durumunda kalmaya devam edecektir.

Repeater: Bazı mikrokontrolörlerde bazı pinlerin durumu dinamik olarak pull-up ya da pull-down olarak değiştirilebilmektedir ve bunun için repeater mod kullanılır.

Floating, High Impedance, Tri-Stated

High Impedance: Bir giriş pini  yüksek empedans(high impedance, high-z) durumunda olduğunda pinin durumu, o pin lojik sıfıra ya da lojik bire bağlanana kadar bilinemez.

Floating: Yüksek empedans yapısındaki bir pin, lojik sıfıra ya da lojik bire bağlanmadıysa, pin floating (belirsiz, salınan) moddadır denir.

Tri-stated: Üç durumlu anlamındaki bu mod, floating ile aynı durum için kullanılır.

ÖNEMLİ BİLGİ
Mikrokontrolörün dışında herhangi bir yere bağlanmamış bir pinin floating durumda kalmasını önlemek için,mikrokontrolörün içerisindeki pull up/down dirençleri aktive edilir.  

Hysteresis

Bir pinin lojik sıfırda mı lojik birde mi olduğuna karar verebilmek için genelde bir eşik değeri kullanılır. Ancak bu eşik değeri bir aralık ifade etmediğinden eşik değerinin çok az üstü de lojik bir olur, epey üstü de lojik bir olur. Benzer şekilde eşik değerinin çok az altı da lojik sıfır olur, epey altı da lojik sıfır olur. Gerçek hayatta bu durum bouncing (sekme, salınma) problemini doğurur. Siz lojik birdeki bir pini lojik sıfıra çekerken pin eşik değerinin etrafında kararsız bir duruma girer ve ardışıl olarak 1,0,1,0,1,0 durumları görülür. Bunu önlemek için güvenli bir aralık belirlenmiştir.

Çıkış Modları

 

Push-Pull

Push-pull bir çıkış hem source hem de sink akımı akıtabilir. Bu da pin çıkışı sıfıra da çekilse, bire de çekilse o pin üzerinden akım akıtabilmeyi sağlar. TTL ve CMOS devreler push-pull çıkış kullanır.

Open-Drain

Resim 1’de “open-drain” yazan kısmı görebilirsiniz. Gerilimle sürülen bir transistör türü olan MOSFET’i tanıyanlar için “open-drain” kavramı zaten açıklamaya mahal gerek bırakmayacak kadar anlaşılırdır. Ancak MOSFET’i bilmeyenler için anlatmak gerekirse bir MOSFET üç pine sahiptir: gate(kapı, giriş), source (kaynak), drain(akaç). Open-drain durumda source toprağa bağlıdır,gate içeriden sürülmüş durumdadır ve drain açıktadır. Open-drain çıkış yalnızca sink akımı akıtabilir yani dışarıdan akım çekebilir. Dışarıya doğru akım basamaz. Esasen bu da iki durumda kalabilmesine imkan verir: düşük empedans ve yüksek empedans.

High Drive

High Drive (yüksek sürüşlü) pinler esasen yüksek akım verebilen push-pull pinlerdir. Normal bir push pull pin +/- 8mA akım akıtabilirken high drive pinler 40mA’e kadar akım akıtabilir. Ancak genelde elektriksel karakteristik datasheette belirtilir. Eğer pin ile doğrudan yüksek akım çeken elemanlar sürülecekse, pinin üst sınırına kadar akım çekecek cihazlar, ek bir devre olmasızın high drive pinler ile sürülebilirler.

Leave a Reply